دعای سی و هفتم صحیفه سجادیه -دعا در اعتراف ناتوانی از شکر

با صدای بشیر جزایری

( وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِیرِ عَنْ تَأْدِیَةِ الشُکْرِ )

(دعاى آن حضرت در اعتراف به تقصیر از اداى شکر)

اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا یَبْلُغُ مِنْ شُکْرِکَ غَایَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَیْهِ مِنْ إِحْسَانِککَ مَا یُلْزِمُهُ شُکْراً .

خداوندا کسى در مسئله‏ شکر به حدى نمى ‏رسد مگر آنکه احسان دیگر تو او را به شکرى دیگر ملزم مى ‏کند،

وَ لَا یَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِکَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا کَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِکَ بِفَضْلِکَ

و از طاعتت به اندازه‏ اى دست نمى‏ی ابد- گرچه بکوشد- جز اینکه در برابر آنچه شایسته‏ فضل توست مقصر است،

فَأَشْکَرُ عِبَادِکَ عَاجِزٌ عَنْ شُکْرِکَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِکَ

بنابراین شاکرترین بندگانت از شرک تو ناتوان، و عابدترین بندگانت از طاعتت مقصر است،

لَا یَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِیجَابِهِ

کسى مستوجب آن نیست که از باب استحقاق او را مورد مغفرت قرار دهى، یا بر اساس سزاوارى از او خشنود باشى،

فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِکَ ، وَ مَنْ رَضِیتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِکَ

پس هر که را بیامرزى از احسان توست، و از هر که خشنود شوى در اثر تفضل توست،

تَشْکُرُ یَسِیرَ مَا شَکَرْتَهُ ،

عمل اندک را که بپذیرى از باب فضل پذیرفته ‏اى،

وَ تُثِیبُ عَلَى قَلِیلِ مَا تُطَاعُ فِیهِ

و طاعت مختصر را مزد م ى‏دهى،

حَتَّى کَأَنَّ شُکْرَ عِبَادِکَ الَّذِی أَوْجَبْتَ عَلَیْهِ ثَوَابَهُمْ

تا آنجا که گویى شکر بندگانت که بدان سبب پاداششان را واجب ساخته ‏اى

وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَکُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَکَ فَکَافَیْتَهُمْ ،

و اجرشان را از آن رو بزرگ ساخته ‏اى مسئله ‏اى است که در برابر تو قدرت روى برتافتن از آن را داشته‏ اند و از این جهت پاداششان دادى

أَوْ لَمْ یَکُنْ سَبَبُهُ بِیَدِکَ فَجَازَیْتَهُمْ

یا گویى سبب آن شکر به دست تو نبوده و بدین خاطر به ایشان اجر بخشیدى،

بَلْ مَلَکْتَ یَا إِلَهِی أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ یَمْلِکُوا عِبَادَتَکَ ،

بلکه اى خداى من مالک امر ایشان بوده ‏اى پیش از آنکه ایشان مالک عبادت تو شوند،

وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ یُفِیضُوا فِی طَاعَتِکَ ،

و مزدشان را پیش از اینکه به طاعتت اقدام کنند آماده کرده‏ اى،

وَ ذَلِکَ أَنَّ سُنَّتَکَ الْإِفْضَالُ ، زیرا که آئینت انعام، وَ عَادَتَکَ الاحسان ، وَ سَبِیلَکَ الْعَفْوُ

و عادتت احسان، و راهت عفو و بخشش است

فَکُلُّ الْبَرِیَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّکَ غَیْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ،

از این رو همه‏ آفریدگان معترفند که تو درباره‏ هر که عقوبتش کنى ستم نکرده ‏اى،

وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّکَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَیْتَ ،

و شاهدند که هر که را ببخشى در حقش تفضل فرموده ‏اى،

وَ کُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِیرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ

و همگان درباره‏ى خویش به تقصیر نسبت به آنچه سزاوار آنى معترفند.

فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّیْطَانَ یَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِکَ مَا عَصَاکَ عَاصٍ ،

بنابراین اگر شیطان ایشان را از طاعتت نفریبد هیچ عیانگرى تو را معصیت نکند،

وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِی مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِیقِکَ ضَالٌّ

و اگر شیطان باطل را در نظرشان به صورت حق جلوه ندهد هیچ گمراهى از راه تو منحرف نشود،

فَسُبْحَانَکَ مَا أَبْیَنَ کَرَمَکَ فِی مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَکَ

پس منزهى تو، چه آشکار است بزرگواریت در معامله با کسى که تو را اطاعت کرده

أَوْ عَصَاکَ تَشْکُرُ لِلْمُطِیعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّیْتَهُ لَهُ ،

یا عصیان نموده: مطیع را در مقابل آنچه خود برایش فراهم آورده‏ اى پاداش می دهى،

وَ تُمْلِی لِلْعَاصِی فِیما تَمْلِکُ مُعَاجَلَتَهُ فِیهِ .

و معصیت کار را در آنچه تعجیل در کیفرش به دست توست مهلت مى‏ دهى،

أَعْطَیْتَ کُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ یَجِبْ لَهُ ،

به هر یک از آن دو نفر عطایى نموده‏اى که مستحق آن نبوده،

وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى کُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا یَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .

و به هر یک تفضلى فرموده‏اى که عملش از آن قاصر است،

وَ لَوْ کَافَأْتَ الْمُطِیعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّیْتَههُ لَأَوْشَکَ أَنْ یَفْقِدَ ثَوَابَکَ ،

و اگر مطیع را بر آنچه حضرتت او را بر آن گماشته ‏اى (نه بر عمل خودش) جزا مى‏دادى بیم آن بود که ثوابت را از دست بدهد

، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُکَ ، و نعمتت از او زایل شود،

وَ لَکِنَّکَ بِکَرَمِکَ جَازَیْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِیرَةِ الْفَانِیَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِیلَةِ الْخَالِدَةِ ،

ولى تو به بزرگوارى خود در برابر مدت کوتاه از دست رفتنى به مدتى طولانى و همیشگى،

وَ عَلَى الْغَایَةِ الْقَرِیبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَایَةِ الْمَدِیدَةِ الْبَاقِیَةِ .

و در مقابل مدت نزدیک گذرا با مدت دامنه ‏دار جاوید او را پاداش دادى،

ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِیما أَکَلَ مِنْ رِزْقِکَ الَّذِی یَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِکَ ،

سپس در برابر رزقى که از سفره‏ نعمت تو خورده تا به سبب آن بر طاعتت نیرو گیرد با او معامله‏ پایاپاى نکردى،

وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِی الآْلَاتِ الَّتِی تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِکَ ،

و از او بازپرسى دقیق درباره‏ ابزارى که آنها را سبب رسیدن به مغفرتت قرار داده ننمودى،

وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِکَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِیعِ مَا کَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِیهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَیَادِیکَ وَ مِنَنِکَ

، و اگر با مطیع چنین رفتار مى‏نمودى تمام حاصل دسترنج و سعى و زحمت او در مقابل کوچکت

رین نعمتها و عطاهایت از دست مى‏ رفت،

وَ لَبَقِیَ رَهِیناً بَیْنَ یَدَیْکَ بِسَائِرِ نِعَمِکَ ، فَمَتَى کَانَ یَسْتَحِقُّ شَیْئاً مِنْ ثَوَابِکَ لَا مَتَی

و در پیشگاه مقدست به خاطر سایر نعمت هایت در گرو مى‏ ماند، پس چه زمانى شایستگى چیزى از ثواب تو را می داشت، نه، هیچ گاه!!

هَذَا یَا إِلَهِی حَالُ مَنْ أَطَاعَکَ ،

این است- خداى من- حال آن که تو را فرمان برده،

وَ سَبِیلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَکَ ،

و سرنوشت کسى که به عبادت تو اقدام نموده

،فَأَمَّا الْعَاصِی أَمْرَکَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْیَکَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِکَ لِکَیْ یَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِی مَعْصِیَتِکَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِکَ ،

و اما آن که از تو نافرمانى کرده و نهى تو را مرتکب شده پس عجله در انتقام از او نکرد ى تا مگر به جاى حال معصیت تو حال برگشت به طاعت تو گزیند،

وَ لَقَدْ کَانَ یَسْتَحِقُّ فِی أَوَّلِ مَا هَمَّ بِععِصْیَانِکَ کُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَممِی عِ خَلْقِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ .

،در صورتى که او در اولین بارى که بر عصیان تو همت نموده مستحق تمام عقوبت هایى که براى جمیع بندگانت مهیا نموده ‏اى گشته،

فَجَمِیعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ پس هر عذابى که از او به تاخیر ،

وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَیْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ

و هر سطوت انتقام و عقابى که از او باز پس داشته ‏اى حق قطعى توست که وامى ‏گذارى

وَ الْعِقَابِ تَرْکٌ مِنْ حَقِّکَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِکَ

و به کمتر از آنچه استحقاق توست رضا داده ‏اى.

فَمَنْ أَکْرَمُ یَا إِلَهِی مِنْکَ ،

پس- اى خداى من- کریم ‏تر از تو کیست؟

وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَکَ عَلَیْکَ لَا

و بدبخت ‏تر از کسى که به سبب مخالفت با تو هلاک شده چه کسى است؟

مَنْ فَتَبَارَکْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ،

نه، هیچ کس! پس تو والاتر از آنى که جز به احسان وصف شوى،

وَ کَرُمْتَ أَنْ یُخَافَ مِنْکَ إِلَّا الْعَدْلُ ،

و منزه از آنى که جز از جهت عدل از تو بترسند،

لَا یُخْشَى جَوْرُکَ عَلَى مَنْ عَصَاکَ ،

بیم جور و جفا به معصیتکار از تو نمى ‏رود،

وَ لَا یُخَافُ إِغْفَالُکَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاکَ ،

و ترس واگذاشتن پاداش کسى که تو را به عبادت خشنود ساخته در کار

نیست، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ،

پس بر محمد و آلش درود فرست،

وَ هَبْ لِی أَمَلِی ،

و آرزوى مرا برآور،

وَ زِدْنِی مِنْ هُدَاکَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَی التَّوْفِیقِ فِی عَمَلِی ،

و هدایتت را آنگونه بر من افزایش ده که به سبب آن توفیق در کار خویش

یابم إِنَّکَ مَنَّانٌ کَرِیمٌ .

، زیرا که تو بخشنده‏ کریمى